türk destanları

türk destanları

--------------------------------------------------------------------------------

Destan, svaş, göç, tabii afetler gibi milletlerin hayatında derin izler bırakan tarih olaylarının, millî kahramanların ve bu kahramanların olağanüstü motiflerle süslenerek anlatıldığı uzun manzum hikâyelerdir.
Bütün dünya edebiyatlarının başlangıç eserleri olan destanlar, çeşitli konularda yaradılış hikâyeleri yanında, milletlerin hayatında büyük yankılar uyandırmış bir kahramanın veya tarih olayının millet muhayyilesinde ortak sembol ve ifadelerle zenginleştirilmiş uzun manzum hikâyeleridir.
Türk destanları, kâinatın, insanın, kadının ve erkeğin yaradılışı; Türk milletinin doğuşu, çeşitli Türk devletlerinin kuruluş gelişme, çöküşleri, zafer ve yenilgileri gibi konularla beraber pek çok sebep açıklayıcı efsaneyi de içinde barındırır.
a. Bütün dünya edebiyatlarında olduğu gibi Türk Edebiyatının da ilk örnekleri destanlardır.
b. Milletlerin toplumu derinden etkileyen, tarihî önem arz eden önemli olaylarını (doğal afetler, savaşlar, göç, yangın vb.) konu edinirler
c. Manzum hikâyelerdir.
d. Destanlarda olağan üstü olaylar ve olağan üstü özellikte kahramanlar vardır.
e. Destanlar anonim ve sözlü edebiyat ürünleridir.
f. Ağızdan ağıza dolaşmak suretiyle oluşmuşlardır.
g. Destanlarda anlatılan olayların geçtiği yer ve zaman bilinmez.
h. Kahramanlar lider ve kurtarıcı rolündedir.
i. Türk destanlarının bir özelliği de destanlarda geçen olayların tarihî olaylarla paralellik göstermesidir.Destanlardan birtakım olağanüstülükler çıkarılınca tarihe kaynaklık edebilecek bilgilere ulaşabiliriz.
j. Destanlar epik şiir olarak değerlendirilirler.
k. Türk destanları zamanında yazıya dönüştürülememesi sebebiyle elimize bir bütünlük içinde ulaşmamışlardır.
Destanların Oluşabilmesi İçin Gereken Şartlar:
a. Destanın oluşabilmesi için milletlerin tarihin en eski devirleinde yaşamış olmaları,
b. Söz konusu dönemde ulusun kuşaklar boyunca hatırlayacağı, hafızalardan silinmeyen büyük savaşlar, göçler, salgın hastalıklar, felaketler görmesi ,
c. Ulusun dilinin destan söyleyecek olgunlukta ve işleklikte olması gerekir.
Destan Çeşitleri
a. Doğal (Tabii) Destanlar : Çok eski devirlerde ulus vicdanında derin izler bırakan, bir tarih ya da toplum olayının yine o devirlerde ulusal bir ozan ya da çeşitli saz şairleri tarafından işlenip sonra kuşaktan kuşağa aktarılarak anonim bir kimlik kazanmasıyla oluşan manzum ürünlere denir.
b. Yapma (Sun’i) Destanlar : Önemli bir olayın belirli bir çağda adı bilinen bir şair tarafından doğal destanlara benzetilmesi suretiyle ortaya çıkan destanlardır.
a. Bir Âşık edebiyatı ürünüdür.
b. Nazım şekli bakımından koşma gibidir.c. Nazım birimi dörtlüktür.
d. Hece ölçüsünün 11’li ya da 8’li kalıbıyla yazılır.
e. Dörtlüklerin sayısı anlatılan olayın uzunluğuna bağlıdır. Kimi destanlarda dörtlük sayısı 100’ü geçer. Destanlar bu özellikleriyle koşmalardan ayrılır.
f. Kafiye düzeni şöyledir: baba-ccca-ddda-eeea
g. Halk edebiyatının en uzun nazım şeklidir.
İlk Türk Destanları
a. Altay-Yakut:
Yaradılış Destanı
b. Sakalar Dönemi:
Alp Er Tunga Destanı0
Şu Destanı
c. Hun Dönemi:
Oğuz Kağan Destanı
Attila Destanı
d. Köktürk Dönemi:
Bozkurt Destanı
Ergenekon Destanı
e. Uygur Dönemi:
Türeyiş Destanı
Mani Dininin Kabulü Destanı
Göç Destanı
Dünya Destanlarından Örnekler
a. İran Destanı : Şehname (Firdevsî)
b. Yunan Destanları : İlyada ve Odysseia (Homeros)
c. Sümer-Asur-Babil : Gılgamış
d. Japon : Şinto
e. Rus : İgor
f. Fin : Kalavela (Lönnrof)
g. Hint : Ramayana ve Mahabarata
h. Alman : Nibelungen