Aşıyla Önlenebilir Hastalıklar

Aşıyla Önlenebilir Hastalıklar

--------------------------------------------------------------------------------

Aşılar, uzunca bir hastalık listesini önlemeye yardımcı olabilirler. 20-30 yıl öncesine kadar, bu hastalıklar binlerce insanın ölümüne neden olurken şimdi aşı ile bu hastalıkları durdurabilmek mümkündür.
Aşağıdaki hastalıkların tümü için aşılar mevcuttur ve bu hastalıklardan korunmanın en iyi yollarından biri aşı olmaktır. Bir hastalığın önüne geçmek, her zaman için o hastalığı tedavi etmeye çalışmaktan daha iyidir.
Boğmaca Tanım Bakterilerin neden olduğu bir solunum sistemi hastalığıdır.
Belirtiler Soğuk algınlığı belirtilerini takip eden ağır öksürük spazmları, hararetli bir öksürük sesi ve kusma.
Komplikasyonlar Zatürree; birçok nedenlere bağlı olarak gelişen anormal beyin uyarımları sebebiyle, adalelerin istemsiz, irade dışı kasılmaları, beyinde hasar, solunum yetmezliği ve bazen ölüm.
Bulaşma Öksürük ve hapşırık yoluyla yayılır, ergenlik çağında olan gençler ve yetişkinler; çocuklar için enfeksiyon kaynağıdırlar.
Kim aşı olmalıdır? 6 haftalıktan 7 yaşa kadar her çocuğun 5 doz DTvB aşısı (DTaP) (difteri, tetanos ve boğmaca için) olması gerekir.
Çiçek Hastalığı Tanım Virüslerin neden olduğu, çok ciddi ve bazen hayati tehlikesi olan bir hastalıktır. Esasen, solunum yolu ile ilgili bir hastalıktır.
Belirtiler Vücutta yaygın kızıllık veya lekeler ile beraber yüksek ateş; çok ciddi ve öldürücü olan, yüksek şişliklere dönüşen ve bazen kanayabilen yaygın kızıllık veya lekeler.
Komplikasyonlar Çiçek hastalığının çok yaygın bir türüne yakalanan her 3 kişiden 1’i ölmektedir.
Bulaşma Bazen vücut sıvılarına içten içe maruz kalma veya giyim eşyaları gibi mikrop bulaşmış nesnelere temas etme yoluyla bulaşıyorsa da; genel olarak havada uçuşan virüs taneciklerininin solunması sonucu kişiden kişiye yayılır.
Kim aşı olmalıdır? Doğal olarak meydana gelen çiçek hastalığı tamamen ortadan kalktığı için, artık düzenli olarak herkesin aşılanmasına ihtiyaç duyulmamaktadır. Ancak çiçek hastalığının teröristler tarafından kullanılması ihtimali olduğundan, bazı sağlık sektörü çalışanlarının aşı olması tavsiye edilebilir.
Çocuk Felci Tanım Sinir sitemini etkileyen, virüslerin neden olduğu bir hastalıktır.
Belirtiler Çocuk felci enfeksiyonu taşıyan pek çok insanda belirtiler görülmez fakat hastalığı diğer insanlara bulaştırabilirler. Hastalığın mevcut olduğu yerlerde belirtiler soğuk algınlığı belirtileri, bulantı, kusma veya ishal, bacaklarda, boyunda veya sırtta sertlik veya felç olarak görülebilir.
Komplikasyonlar Felç bazen kalıcı olabilir, bazen de ölümle sonuçlanabilir.
Bulaşma Kişiden kişiye temas ile yayılır (temel olarak dışkı yolu ile).
Kim aşı olmalıdır? 2 - 18 ay arası tüm çocukların çocuk felci aşısı olması gerekir. Aynı zamanda, 4 ve 6 yaşları arasında tekrar güçlendirici bir aşı olmaları gerekmektedir. Daha büyük çocuklar ve yetişkinler, çocuk felcinin yaygın olduğu bölgelere seyahat etmedikçe genellikle aşıya ihtiyaç duymazlar.
Difteri/Kuşpalazı Tanım Bakterilerin neden olduğu bir solunum hastalığıdır.
Belirtiler Boğaz ağrısı ve ateş; ağır vakalarda boyunda şişlik olabilir.
Komplikasyonlar Nefes almakta güçlük, kalp yetmezliği, felç ve bazen ölüm.
Bulaşma Öksürük ve hapşırık yoluyla ve nadir olarak da hastalık yapıcı bakterinin neden olduğu cilt bozuklukları olan kişilerle fiziksel temas yoluyla yayılır.
Kim aşı olmalıdır? 6 haftalıktan 7 yaşa kadar çocuklar 5 doz DTaP (DTvB) aşısı (difteri, tetanos ve boğmaca için), 11 ve 12 yaşları arasında ve bundan sonraki her 10 yılda bir ise TD (tetanos ve difteri için) güçlendirici aşı olmalıdırlar.
Grip (İnfluenzae) Tanım Virüslerin neden olduğu, çok yaygın görülen ve bazen tehlikeli olabilen bir solunum enfeksiyonudur.
Belirtiler Ateş, boğaz ağrısı, öksürük, burun akıntısı, baş ağrısı, titreme ve kas ağrısı; çocuklarda mide bulantısı, kusma ve ishal belirtileri gösterebilir.
Komplikasyonlar Nadir vakalarda, zatürree ve kalp problemleri ve ölüm görülebilir.
Bulaşma Öksürük ve hapşırık yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? 6 - 23 ay arası sağlıklı çocuklar; 2 - 23 ay arası sağlıklı çocukların yakınında bulunanlar; 50 yaş ve üzeri yetişkinler; birtakım sağlık problemleri olanlar (kalp, akciğer veya böbrek hastalığı, HIV gibi); kanser tedavisi görenler; bazı hamile kadınlar ve sağlık hizmetleri görevlileri.
Not: Dünyada iki farklı grip aşısı şekli bulunmakdadır: Birincisi, pasif (ölü) virüs içeren bir aşı diğeri ise canlı fakat zayıflatılmış virüsün (Azaltılmış Canlı Grip Aşısı: Live Attenuated Influenza Vaccine—LAIV) kullanıldığı bir burun spreyidir. Canlı virüsün kullanıldığı aşı sadece 5 -49 yaş arası sağlıklı insanlar için tavsiye edilmiştir. 5 yaşın altındakiler, hamile bayanlar, 50 yaş ve üzeri insanlar veya bağışıklık sistemi zayıf insanlara tavsiye edilmemektedir.

Hepatit (Karaciğer İltihabı) A Tanım Virüslerin neden olduğu bir karaciğer hastalığıdır.
Belirtiler Ateş, yorgunluk, iştah kaybı, mide ağrısı, ishal ve kusma, sarı cilt.
Komplikasyonlar Seyrek olarak karaciğer bozukluğu ve ölüm
Bulaşma Virüsün kirlettiği/bulaştığı yiyecek ve içecekler yoluyla yayılır. Hastalık, bazen kişisel temas ve dışkı ile de yayılabilir.
Kim aşı olmalıdır? Orta Amerika veya Güney Amerika’nın bazı kısımları, Karaip Adaları, Meksika, Asya ve Avrupa’nın bazı kısımları gibi Hepatit A’nın yaygın olarak görüldüğü bir ülkeye seyahat eden 2 yaş ve üzerindekiler; Hepatit A nın yüksek oranda görüldüğü Amerika Birleşik Devletleri’nin bazı bölgelerinde yaşayanlar; yüksek risk taşıyan yetişkinler (örneğin, homoseksüeller, uyuşturucu kullananlar ve kan pıhtılaştırıcı ilaç kullananlar veya karaciğer hastalığı bulunanlar).
Hepatit (Karaciğer İltihabı) B Tanım Virüslerin neden olduğu bir karaciğer hastalığıdır.
Belirtiler Yorgunluk, iştah kaybı, kas veya eklem ağrıları, sarı cilt.
Komplikasyonlar Karaciğerde hasar, karaciğer kanseri veya ölüm.
Bulaşma Hastalık taşıyan bir insanın kanı veya vücut sıvıları ile temas sonucunda bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? Doğumda bebekler 1 doz ve takip eden 18 ayda 2 doz daha, aynı zamanda yüksek risk taşıyan yetişkinler (sağlık hizmetleri sektöründe çalışanlar, enjeksiyon yoluyla uyuşturucu kullananlar, birden fazla seks partneri olanlar veya partnerinde Hepatit B bulunanlar, kronik karaciğer rahatsızlığı da dahil olmak üzere belli birtakım sağlık problemleri olanlar ve homoseksüeller).
Hib (Haemophilus İnfluenzae, B tipi) Tanım Özellikle bebeklerde görülen; esasen solunum sistemini etkileyen, bakterilerin neden olduğu ağır geçirilebilen bir hastalıktır.
Belirtiler Cilt ve boğaz enfeksiyonları.
Komplikasyonlar Menenjit, zatürree, kireçlenme ve ölüm.

Bulaşma Hastalık bulaşmış birinin öksürüğü ve hapşırığı sonucu ortama yayılan zerrecikler yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? 6 haftalıktan 5 yaşa kadar tüm çocuklar 3 veya 4 doz Hib aşısına ihtiyaç duyarlar, yetişkinler ve 5 yaş üstü çocuklar eğer belli birtakım sağlık sorunları (orak hücreli anemi veya HIV gibi) yok ise veya kanser ilaçları ile tedavi edilmiyor iseler, aşıya ihtiyaç duymazlar.
Kabakulak Tanım Lenf bezlerini etkileyen virüslerin yol açtığı bir hastalıktır.
Belirtiler Yanakların ve çenenin şişmesi, ateş, baş ağrısı ve kas ağrıları.
Komplikasyonlar Beyni ve omuriliği çevreleyen sıvının enfeksiyon kapması, erkeklerde yumurtalıkların şişmesi ve kısırlık, pankreasın şişmesi, sağırlık ve seyrek olarak ölüm.
Bulaşma Öksürük ve hapşırık yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? 1 yaş ve üzeri tüm çocuklar 2 doz KKK aşısı (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık için) olmalıdırlar. Aynı zamanda, hastalığı henüz geçirmemiş veya aşı olmamış yetişkinlerin de aşı olması gerekebilir.
Kızamık Tanım Virüslerin neden olduğu solunumla ilgili bir hastalıktır.
Belirtiler Döküntü ve lekeler, ateş ve soğuk algınlığı belirtileri.
Komplikasyonlar Kulak enfeksiyonları, zatürree, nöbet, akli retardasyona ve sağırlığa yol açabilen beyin iltihabı ve nadir de olsa ölüm.
Bulaşma Hastalık bulaşmış birisinin öksürüğü ve hapşırığı yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? 1 yaş ve üzeri tüm çocuklar 2 doz KKK aşısı (MMR) (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık için) olmalıdırlar. Bebek planlayan, aşılanmamış ve hastalığı geçirmemiş anne adayları, aynı zamanda, hastalığı henüz geçirmemiş veya aşı olmamış yetişkinlerin de aşı olması gerekebilir.

Kızamıkçık Tanım Virüslerin neden olduğu bir solunum yolu hastalığıdır.
Belirtiler Ateş, yüz ve boyun üzerinde döküntü
Komplikasyonlar Hamileliğin erken dönemlerinde kızamık geçiren bayanlar yüksek oranda düşük yapma veya bebeğin özürlü doğma riski ile karşı karşıyadırlar.
Bulaşma Öksürük ve hapşırık yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? 12 aylık ve daha ileri yaştaki çocuklar 2 doz KKK aşısı (MMR) (kızamık, kabakulak ve kızamıkçık için) olmalıdırlar. Bebek planlayan, aşılanmamış ve hastalığı geçirmemiş anne adayları, aynı zamanda, hastalığı henüz geçirmemiş veya aşı olmamış yetişkinlerin de aşı olması gerekebilir.
Kızıl Humma (Tetanos) Tanım Gübre ve toprak içinde yaşayan bir tür bakterinin neden olduğu beyin ve sinirleri etkileyen bir hastalıktır.
Belirtiler Boyun tutulması, yutma problemi ve kas spazmları.
Komplikasyonlar Kişinin ağzını açıp kapamasını veya yutmasını engelleyen veya kemik kırılmalarına yol açabilecek kas spazmları; özellikle 60 yaş üzeri insanlarda görülenler de dahil olmak üzere, vakaların %11’ inde ölüm olabilir.
Bulaşma Bakteri, kesikler ve yaralar yoluyla vücuda girer; tetanos, kişiden kişiye geçemez.
Kim aşı olmalıdır? 6 haftalıktan 7 yaşa kadar her çocuğun 5 doz DTvB aşısı (DTaP) (difteri, tetanos ve boğmaca için) olması gerekir. Son 5 yılda aşılanmamış ve bebek planlayan anne adayları, 11 - 12 yaşları arasında ve bundan sonraki her 10 yılda bir çocuklar TD (tetanos ve difteri için) güçlendirici aşı olmalıdırlar.
Kolera Tanım Çok ağır olabilen bağırsak enfeksiyondur; kötü hijyenik şartlara sahip ülkelerde yaygındır.
Belirtiler Hafif veya orta seviyede ishal belirtileri ve/veya ağır dehidratasyona sebep olabilecek kusma ve bacak krampları.
Komplikasyonlar Eğer tedavi edilmezse, dehidratasyon, şok ve belki ölüm.
Bulaşma Hastalığın bulaştığı yiyecek ve içecekleri yemek ve içmekle yayılır; genel olarak kişiden kişiye geçmez.
Kim aşı olmalıdır? Sadece, kolera görülen gelişmekte olan ülkeleri ziyaret ederken burada kolera bakterisi bulaşmış suları içmek ve yiyecekleri yemek durumunda olan insanlar risk altındadırlar.
Kuduz Tanım Hayvanlar veya hastalıklı salgıları yoluyla yayılan, virüslerin yol açtığı ve sinir sistemini etkileyen çok ciddi bir hastalıktır.
Belirtiler Ağrı, yorgunluk, baş ağrısı ve ateş
Komplikasyonlar Beyinden gelen anormal uyarılar nedeniyle, adalelerin istemsiz, irade dışı kasılmaları, halüsinasyonlar ve felç; eğer tedavi edilmez ise kuduz, hemen hemen her zaman ölümcüldür.
Bulaşma Yarasa, kokarca, rakun, köpek ve kedi gibi hastalık kapmış hayvanların ısırması ile yayılır.
Kim aşı olmalıdır? Hastalığa maruz kalmanın hemen akabinde, belirtiler beklenmeksizin aşı direk uygulanabilir. Kuduz ihtimali olan bir hayvan tarafından ısırılan kişi vakit geçirmeden aşı olmalıdır. Kuduzu önlemek için, yüksek risk taşıyan herkesin aşı olması tavsiye edilir (örneğin, hayvanlarla çalışan ve/veya temas halinde olan insanlar veya kuduz tehlikesinin yaygın olduğu ülkelerde hayvanlarla temas etme olasılığı bulunan insanlar).

Menenjit Tanım Bakterilerin neden olduğu bir beyin hastalığıdır.
Belirtiler Beyni ve omuriliği çevreleyen sıvının enfeksiyon kapması, boyun tutulmasına, ateş, baş ağrısı veya döküntülere sebep olabilir.
Komplikasyonlar Beyin hasarı, işitme kaybı, öğrenme bozukluğu ve yetersizliği veya ölüm.
Bulaşma Hastalık bulaşmış birisinin öksürüğü ve hapşırığı yoluyla bulaşır.
Kim aşı olmalıdır? Genel olarak aşı olunması tavsiye edilmez. Sadece yüksek risk taşıyan insanlar için aşı tavsiye edilir (örneğin, belli birtakım hastalıkları olanlar, bazı laboratuar çalışanları, yurtlarda kalan üniversite ve diğer ilköğretim/ortaöğretim öğrencileri veya yüksek oranda menenjit hastalığı vakaları görülen ülkelere seyahat edenler).
Pnömokok (Zatürreeye Sebep Olan Bakteri) Sebepli Hastalıklar Tanım Bakterilerin neden olduğu solunumla ilgili ciddi bir hastalıktır.
Belirtiler Ateş, öksürük, nefes alıp vermede zorluk, göğüs ağrıları.
Komplikasyonlar Kanda, akciğerlerde ve beyin zarında enfeksiyonlar, bazen de ölümle sonuçlanabilir.
Bulaşma Zatürree yapıcı bakteriler birçok insanın burun ve boğazlarında bulunurlar; vücudu istila etmelerine neyin neden olduğu bilinmemektedir fakat insandan insana öksürük ve hapşırık yolu ile bulaşabilir.
Kim aşı olmalıdır? Farklı yaş grupları için farklı aşılar mevcuttur. 2 yaşın altındaki çocuklar 4 doz Pnömokoksik eşlenik aşısı (PEA) (Pneumococcal conjugate vaccine-PCV) olmalıdırlar. 65 yaş ve üstü yaşlılar ve birtakım sağlık sorunları (kalp veya akciğer hastalıkları olanlar, HIV, şeker hastalığı veya kanser gibi) olan 2 yaş ve üzeri herkes Pnömokoksik polisakkarid aşısı (PPA veya PPV) olmalıdırlar.
Sarı Humma Tanım Sivrisinekler yoluyla yayılan bir virüsün yol açtığı ciddi bir hastalıktır.
Belirtiler Ateş ve grip belirtileri, sarı cilt.
Komplikasyonlar Karaciğer, böbrek, akciğer veya başka organlarda yetmezlik ve bazen de ölümle sonuçlanabilir.
Bulaşma Virüs taşıyan sivrisineklerin ısırması ile yayılır, bir insandan başka bir insana doğrudan doğruya geçmesi mümkün değildir.
Kim aşı olmalıdır? Afrika ve Güney Amerika’nın sarı humma görülen bölgelerine seyahat eden insanların aşı olması gereklidir. 9 aydan daha küçük çocuklar, hamile bayanlar ve birtakım sağlık sorunları olan insanlar aşı olmamalıdırlar.
Suçiçeği Tanım Özellikle çocuklarda sık görülen ve virüslerin neden olduğu, esasen solunumla ilgili bir enfeksiyondur.
Belirtiler Kaşıntılı döküntü, ateş ve yorgunluk.
Komplikasyonlar Deri enfeksiyonları, zatürree, beyin hasarı ve seyrek olarak ölüm. Suçiçeği geçiren insanlar hayatlarının ilerleyen yıllarında zona adı verilen ve çok ağrılı geçen, belin etrafını kabarcıklarla kuşatan bir sinir hastalığıyla ayrıca bir döküntü riski ile karşı karşıyadırlar; suçiçeği geçiren (hamile) bir kadının doğan çocuğu ciddi olarak hasta olabilir.
Bulaşma Öksürük ve hapşırma veya hastalıklı su toplamış kabarcıklar içindeki sıvı ile temas sonucu yayılır.
Kim aşı olmalıdır? 12 ve 18 aylık tüm çocuklar aşı yaptırılmalıdırlar. Virüse maruz kalmayan veya aşı olmamış diğer tüm çocuk ve yetişkinler de aşı olmalıdır.
Tifo Tanım Bakterilerin neden olduğu, çok şiddetli ve hayati tehlikesi olan bir bağırsak enfeksiyonudur.
Belirtiler Çok yüksek ateş, güçsüzlük, mide ağrıları, baş ağrısı ve iştah kaybı.
Komplikasyonlar Eğer tedavi edilmezse ölümle sonuçlanabilir.
Bulaşma Hastalığa neden olan bakterinin bulaştığı yiyecek veya içeceklerin yenip içilmesi ile yayılır; bakteri ile kirlenen lağım sularını içme veya yiyecekleri temizleme amaçlı kullanılan sulara sızması sonucu da hastalık yayılabilir.
Kim aşı olmalıdır? Güney Amerika, Afrika ve Asya’nın bazı kısımları gibi tifo ateşinin yaygın olduğu bir bölgeye seyahat ediyorsanız aşı olmanınız gerekmektedir.
İstisnalar: Bebekler, hamile bayanlar veya birtakım sağlık problemleri olan insanlar için aşı olunması tavsiye edilmemektedir.